Groenaanleg van het begijnhof

Rechthoekig plein, met 13de-eeuwse Sint-Agneskerk als kern van het voormalig begijnhof, in zijn huidig uitzicht daterend van na de Tweede Wereldoorlog.

Het begijnhof is gelegen tussen de Speelhoflaan ten zuidwesten, de Cicindriabeek ten noordwesten, het rusthuis 't Meiland ten noordoosten en Schurhoven ten zuidoosten. Centraal ligt er een grasplein met een omlopende straat en een stoep in grote porfiermozaieken, gestraat in segmentverband. De kerk ligt in het midden en aan de westgevel loopt er een dwarspad, dat op gelijkaardige wijze is bestraat. De waterput in de noordelijke hoek van het begijnhof, met zes gebogen, geprofileerde blauwe hardstenen segmenten voor de kuip en een zadeldakje in natuurleien met houten constructie, is in gebruik als bloembak. Van de monumentale, meerstenige bakstenen begijnhofmuur op een dijk over de Cicindriabeek, ook ter bescherming van de boomgaarden, blijven nog restanten overeind. Begin 19de eeuw stond het Begijnhof kadastraal op naam van 'Theodoor Depitteurs Hiegaerts, rentenier te Sint Truyen'. Op het Primitief kadasterplan zijn meerdere percelen, ondermeer in de noordwestelijke hoek, aan de noordzijde en ten oosten van de kerk onbebouwd. Een straatje liep in de zuidoostelijke hoek van het plein naar een grote boomgaard (perceel 392). Tot ver na de Tweede Wereldoorlog waren er ook hoogstamboomgaarden langs de Speel­hoflaan, langs de Cicindriabeek en op het perceel van het huidige rusthuis. De percelen langs Schurhoven waren voornamelijk tuinen. Tot omstreeks 1780 stond tegenover de westgevel van de kerk nog een huizenrij. Voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog was het grasveld bij de kerk ingenomen door omhaagde volkstuinen. Daarna, lag er een laantje van Italiaanse Populieren in de as van de kerk. De kerk van het Begijnhof werd als monument beschermd op 30 december 1935. Het Begijn­hof is sedert 12 april 1974 beschermd als monument en als landschap.


Bron     : DE MAEGD C. & VAN DEN BOSSCHE H. 2003: Historische tuinen en parken van Vlaanderen. Inventaris Limburg. Deel 1: Gingelom, Halen, Herk-de-Stad, Nieuwerkerken, Sint-Truiden, Brussel, Agentschap RO-Vlaanderen. Onroerend Erfgoed.
Auteurs :  De Maegd, Christiane, van den Bossche, Herman
Datum  : 2003

Bron: Bevat overheidsinformatie, verkregen onder de modellicentie voor gratis hergebruik Vlaanderen v1.0. URI:
Agentschap Onroerend Erfgoed 2019: Groenaanleg van het begijnhof [online] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/303373 Geraadpleegd op 12-11-2019

 

ONTDEKKING VAN DE DAG

Het (ver)zoenkruis in Groot-Gelmen

Na een ongeval of moord plaatsen familie of kennissen vaak ter plekke een gedenkteken. Zogenaamde moordkruisen zijn al eeuwen bekend. Een bijzonder, zeldzaam kruis is een 'zoenkruis', opgericht door de partij van de moordenaar als verzoening met de familie van het slachtoffer. In Groot-Gelmen leunt er zo eentje nog tegen de kerkhofmuur:

Dit + staet ter memorie
van Jan Morbiers soon van
Leonard(us) Morbier(s) en Margareta
Bartole(yns) die van leve ter
doot bracht is deur Gysen
Vasoens, a(nno) 1643 ten 30 july
bidt voor
die ziele

In de zomer van 1643 werd Jan, de zoon van oud-schepen Leonard Morbiers, gedood door zijn dorpsgenoot Gijs Vasoens in Groot-Gelmen. De omstandigheden kennen we niet. Wel bleef een verslag bewaard van de bemiddelingsvergadering in herberg Het Klaverblad in Sint-Truiden. De twee broers van de moordenaar vroegen deze verzoening voor twee 'goede mannen', zijnde juristen-schepen van de stad. Notaris Van Nuyst stelde het contract op. Onder meer de vader van het slachtoffer, diens schoonzoon als secretaris van de rechtbank Gelinden en Christina Steukers, de moeder van de moordenaar, waren aanwezig. Die laatste nam de vergiffenis aan die vader Morbiers schonk aan moordenaar Gijs. 


Het kruis in maaskalksteen, met de ondergrondse voet

De moordenaar, zelf dus niet aanwezig, moest onmiddellijk 150 gulden laten betalen voor kosten van begrafenis en andere, en een jaarlijkse rente van 6 gulden voor een jaarmis, op een stuk akker.  Gijs moest binnen het jaar een stenen kruis oprichten op het plaatselijke kerkhof van 3,5 voet boven de aarde en met daarin de naam van Jan en zijn sterfdatum gekapt. Aan de armen van Groot-Gelmen zou hij 8 vaten koren geven en gebakken brood. Het brood was uit te delen in de week van de Sint-Maartenkermis, patroon van de parochie. De moeder van de moordenaar kreeg van de vader van het slachtoffer 3 vaten koren. Waarschijnlijk was ze onbemiddeld?
Alle notaris- en verteerkosten in het Klaverblad zijn voor rekening van Gijs of Gijsbrecht voluit, die een contactverbod van drie jaar krijgt met de kinderen en bloedverwanten van de vermoorde Jan. 

We schenken hier en nu nog altijd aandacht aan de vermoorde Jan. Wat bewijst dat deze eeuwenoude vorm van verzoening werkt. 




Jacques BROUWERS, Een zoenkruis te Groot-Gelmen, in Limburg, jg. 52, 1973, p. 61-68; Willem DRIESEN en Roger HAUBRECHTS, Groot-Gelmen via Helshoven. Wandeling, in Sint-Truiden, NATUURlijk een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, Sint-Truiden: stadsbestuur, 2004, p. 104-109 en 111; Lambert BAREE te Groot-Gelmen, website home.scarlet.be/hetoudelandvanluik/, pagina Groot-Gelmen, 2019 raadpleging. 

Lees meer