Hoeve De Oude Leeuwerik

De Oude Leeuwerik

Hoeve zogenaamd 'De Oude Leeuwerik ', gesloten hoeve met kern uit de tweede helft van de 18de eeuw (woonhuis), in latere perioden aangepast. De hoeve ligt aan de gekasseide straat, met de moestuin ten noordwesten en de boomgaard ten noordoosten. Ten noordoosten van de hoeve stroomt de Cicindria .

Hoeve 'De Oude Leeuwerik', foto genomen door Schlusmans Frieda op 01-11-1977


Bakstenen gebouwen - op de schuur na - onder zadeldaken (Vlaamse pannen), gegroepeerd rondom het rechthoekige, gekasseide erf.

Ten zuidwesten, poortgebouw met rechthoekige inrijpoort onder houten latei. Ten noordwesten, woonhuis en stal van zeven traveeën (?) en één bouwlaag. De erfzijdegevel heeft verschillende vensters, waarvan twee getoogde in een gecementeerde omlijsting, een zoldervenster in een houten omlijsting, een rechthoekige deur in een houten omlijsting, een aangepaste staldeur en een deurtje onder houten latei. In de achtergevel, muuropeningen uit verschillende perioden, onder meer twee getoogde vensters in een vlakke kalkstenen omlijsting met vlakke sluitsteen (tweede helft 18de eeuw). Zuidwest-zijgevel met aandak en vlechtingen; aanbouwsel onder lessenaarsdak tegen dezelfde gevel.

Ten zuidoosten, stallingen in twee onderscheiden gebouwen van respectievelijk zeven en drie traveeën, uit de 19de eeuw; getoogde muuropeningen, of rechthoekige onder houten latei. Ten noordoosten, dwarsschuur van vier traveeën, in stijl- en regelwerk, doch bekleed met asbestplaten; de schuurpoort is voorzien van een pannen afdakje. Aanbouwsels onder lessenaarsdaken tegen de achtergevel. Bakhuis in het noordwestelijk gedeelte van het poortgebouw.

Momenteel in vervallen staat

Bron: Schlusmans F. met medewerking van Gyselinck J., Linters A., Wissels R., Buyle M. & De Graeve M.-Ch. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6N2 (He-Z), Brussel - Gent. Auteurs : Schlusmans, Frieda Datum : 1981 Bron: Bevat overheidsinformatie, verkregen onder de modellicentie voor gratis hergebruik Vlaanderen v1.0. URI:Agentschap Onroerend Erfgoed 2019: Hoeve De Oude Leeuwerik [online] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/22985 Geraadpleegd op 12-11-2019



 

ONTDEKKING VAN DE DAG

Het (ver)zoenkruis in Groot-Gelmen

Na een ongeval of moord plaatsen familie of kennissen vaak ter plekke een gedenkteken. Zogenaamde moordkruisen zijn al eeuwen bekend. Een bijzonder, zeldzaam kruis is een 'zoenkruis', opgericht door de partij van de moordenaar als verzoening met de familie van het slachtoffer. In Groot-Gelmen leunt er zo eentje nog tegen de kerkhofmuur:

Dit + staet ter memorie
van Jan Morbiers soon van
Leonard(us) Morbier(s) en Margareta
Bartole(yns) die van leve ter
doot bracht is deur Gysen
Vasoens, a(nno) 1643 ten 30 july
bidt voor
die ziele

In de zomer van 1643 werd Jan, de zoon van oud-schepen Leonard Morbiers, gedood door zijn dorpsgenoot Gijs Vasoens in Groot-Gelmen. De omstandigheden kennen we niet. Wel bleef een verslag bewaard van de bemiddelingsvergadering in herberg Het Klaverblad in Sint-Truiden. De twee broers van de moordenaar vroegen deze verzoening voor twee 'goede mannen', zijnde juristen-schepen van de stad. Notaris Van Nuyst stelde het contract op. Onder meer de vader van het slachtoffer, diens schoonzoon als secretaris van de rechtbank Gelinden en Christina Steukers, de moeder van de moordenaar, waren aanwezig. Die laatste nam de vergiffenis aan die vader Morbiers schonk aan moordenaar Gijs. 


Het kruis in maaskalksteen, met de ondergrondse voet

De moordenaar, zelf dus niet aanwezig, moest onmiddellijk 150 gulden laten betalen voor kosten van begrafenis en andere, en een jaarlijkse rente van 6 gulden voor een jaarmis, op een stuk akker.  Gijs moest binnen het jaar een stenen kruis oprichten op het plaatselijke kerkhof van 3,5 voet boven de aarde en met daarin de naam van Jan en zijn sterfdatum gekapt. Aan de armen van Groot-Gelmen zou hij 8 vaten koren geven en gebakken brood. Het brood was uit te delen in de week van de Sint-Maartenkermis, patroon van de parochie. De moeder van de moordenaar kreeg van de vader van het slachtoffer 3 vaten koren. Waarschijnlijk was ze onbemiddeld?
Alle notaris- en verteerkosten in het Klaverblad zijn voor rekening van Gijs of Gijsbrecht voluit, die een contactverbod van drie jaar krijgt met de kinderen en bloedverwanten van de vermoorde Jan. 

We schenken hier en nu nog altijd aandacht aan de vermoorde Jan. Wat bewijst dat deze eeuwenoude vorm van verzoening werkt. 




Jacques BROUWERS, Een zoenkruis te Groot-Gelmen, in Limburg, jg. 52, 1973, p. 61-68; Willem DRIESEN en Roger HAUBRECHTS, Groot-Gelmen via Helshoven. Wandeling, in Sint-Truiden, NATUURlijk een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, Sint-Truiden: stadsbestuur, 2004, p. 104-109 en 111; Lambert BAREE te Groot-Gelmen, website home.scarlet.be/hetoudelandvanluik/, pagina Groot-Gelmen, 2019 raadpleging. 

Lees meer