Archiefzorg in actie, Erfgoeddag 2017

Erfgoeddag 2017

Archiefzorg in actie

Het stadsarchief van Sint-Truiden wil zorgdragen
voor haar documenten.

Hoe?

In september 2015 werd gestart met een traject waarbij een team van
vrijwilligers alle schade in kaart heeft gebracht. Tot op heden werd 70
lopende meter oud archief beoordeeld, beschreven en opnieuw verpakt.






De aanpak in beeld

  1. - Beschrijving van de archiefstukken in de Pallas-databank
  2. - Registratie van de schade aan de archiefstukken
  3. - Zuurvrij verpakken van de archiefstukken


Het vrijwilligersteam toont trots de zeventig lopende meter archief.



Beschrijving van de archiefstukken

Alle informatie van de oude verpakking werd overgenomen en opgeslagen
in de Pallas-databank:
www.pallas.be/sast/wp.htm

De vrijwilligers aan het werk bij het beschrijven van de stukken.



De gegevens worden opgeslagen in een computerbestand.

Schaderegistratie

Met behulp van een digitaal invulformulier werd voor elk archiefstuk de

vastgestelde schade in kaart gebracht.

Elk stuk werd afzonderlijk beoordeeld en de gegevens werden ingevuld in een digitaal formulier.


Ook de conditie van het volledige archief werd bepaald door gebruik te maken van een globale

schade-inventarisatie en een statistische steekproef.

Hiermee werd een algemene indicatie van de conditie van het volledige archief (zowel recent als

oud archief) bekomen.


Vormkenmerken en schade: kijken, kijken en nog eens kijken!

De juiste benamingen van de onderdelen van een boek:

Boekband




Bron: Peckstadt, A. (2013) VerzekerDe Bewaring. Aflevering Boeken en boekbanden.

Geraadpleegd op 07/04/2017 via /www.faronet.be/verzekerde-bewaring



Tijdens het traject hebben de vrijwilligers alle archiefstukken beoordeeld

op schade. We kunnen schade aan archiefstukken onderverdelen op basis

van 5 belangrijke invloeden:

  1. schade veroorzaakt door de mens: slecht hanteren zoals ezelsoren, scheuren, randschade, vlekken
  2. schade veroorzaakt door de invloed van het klimaat waarin de stukken bewaard worden: licht, luchtvochtigheidsgraad, temperatuur
  3. schade veroorzaakt door biologische invloeden: insecten, schimmels, knaagdieren
  4. schade veroorzaakt door chemische invloeden: roesten van speldjes, paperclips, nietjes, boekenbeslag
  5. schade veroorzaakt bij calamiteiten zoals brand en wateroverlast


Schade veroorzaakt door de mens

 

Wanneer een boek foutief uit het rek genomen wordt dan bestaat steeds de kans dat het kapitaal en het kapje breekt of scheurt.

   

Het naaigaren van dit register is losgekomen.

Schade veroorzaakt door slechte manipulatie van het object of schade veroorzaakt door de ongunstige samenstelling van producten die op het object werden aangebracht.




Wanneer een vettingsmiddel wordt aangebracht op de lederen band dan kunnen de vezels

van het leder niet meer ‘ademen’. Het lederoppervlak barst hierdoor als het ware open.


Om een decoratiepatroon aan te brengen in het leder werd soms gebruik gemaakt van zure verven en inkten. Deze stoffen werken in op het leder en veroorzaken schade.


Wanneer een boek met metaalbeslag onbeschermd naast een ander boek geplaatst wordt, dan kunnen krassen

ontstaan.

 

Schade veroorzaakt door invloed van het klimaat waarin het object
bewaard wordt en door slechte manipulatie.


De scharnieren van deze registers zijn ingescheurd en verzwakt.


De band is losgeraakt van het boekblok.

Dit boekblok is gebroken en bestaat nu uit twee afzonderlijke delen.


De rug van deze flexibele perkamenten band is gekrompen onder invloed van een droog bewaarklimaat.



Schade veroorzaakt door biologische invloeden

Oppervlakte grazende insecten (zoals het zilvervisje) hebben de lijm van tussen de papiervezels gegeten.

















Een houtworm maakte boorgangen en gaatjes in het papier.




Toevallig passerende insecten op het verkeerde moment op de verkeerde plaats.


Schimmelpluis op het lederoppervlak

Schimmel die zich tussen de papiervezels heeft genesteld.


Muizen beschouwen papier soms als nestmateriaal. 


Schade veroorzaakt door chemische invloeden


Metalen onderdelen zoals speldjes, nietjes, paperclips en boeksluitingen kunnen roesten.



Onder invloed van een vochtig bewaarklimaat gaan de ingrediënten van de bruine ijzergallusinkt oxideren en verzuren. Wanneer deze schade lang doorgaat dan kunnende letters - die werden gevormd met deze inkt - doorheen het papier vallen.



Verregaande verzuring en verpoedering van het leder



Vergipsing is een schadebeeld waarbij perkament broos wordt. Vermoedelijk wordt

dit veroorzaakt door een chemische reactie tussen de kalk (waarmee het perkament

vervaardigd werd) en verontreiniging in de lucht.




Papier (en vooral papier daterend na 1845) vergeelt en wordt soms pulverig onder invloed van een ongunstig bewaarklimaat.


Schade veroorzaakt door brand en wateroverlast


 

Brandschade: door contact met hitte gelatiniseert leder en perkament.



Het papier is voos geworden en valt uit elkaar door contact met bluswater.



Vochtvlekken door vocht dat in het boekblok sijpelde.



Brandschade: door contact met hitte gelatiniseert leder en perkament.



Ompakken in zuurvrij en genormeerd materiaal

De originele archiefstukken werden opnieuw verpakt in materiaal dat voldoet aan hoge kwaliteitseisen voor permanente bewaring.


Enkele registers vóór het ompakken: onbeschermd tegen de schadelijke invloed van daglicht, kunstlicht en schommelingen in het bewaarklimaat.



Vrijwilligers aan het werk: ompakken in zuurvrije wikkels en dozen.


Ompakken in zuurvrij en genormeerd materiaal.


Door de eindjes aan elkaar te knopen hebben we inmiddels weer tientallen lopende meter archief

beschreven en omgepakt.


ONTDEKKING VAN DE DAG

Academiezaal

Eén van de mooiste zalen van het land

Rockband Editors in de Academiezaal. Bron: https://i.pinimg.com/originals/ea/98/e6/ea98e6fd6811ad77a69f3d6c33d15056.jpg

Academiezaal

360°-weergave


Geschiedenis

Eén van de mooiste zalen in het land. De academiezaal van het Klein-Seminarie onderlijnt de betekenis van deze instelling als het intellectueel centrum van Limburg vanaf 1843 tot na de Tweede Wereldoorlog. Daarbij was vooral na de lessen aandacht voor Nederlandse letterkunde.

De Gentse stadsarchitect Louis Roelandt was door de test

 aangezocht om hun hospitaal voor geesteszieke vrouwen te bouwen. Hij ontwierp ook samen met zijn leerling Isidore Gerard de neogotische toren  van de hoofdkerk.

                                  Louis Roelandt

Door de scheiding van de beide Limburgen in 1839 moest het Klein-Seminarie van het bisdom Luik verhuizen van Rolduc, nu Nederlands gebied, naar de vroegere abdijsite in Sint-Truiden. Bisschop Van Bommel besefte het belang van dit opleidingscentrum. Bij het enorme complex in de binnenstad was ook een a salle de rhétorique voorzien voor de seminaristen. Het werd tussen 1845 en 1852 een achthoekige centraalbouw met korinthische gegleufde zuilen onder een bijzonder rijkelijk uitgewerkte stucwerkzoldering

detail stuckwerk amfitheater


. De amfitheatervorm zorgt voor een intimistische verbondenheid van publiek met acteurs op de parterre en een goede akoestiek.

In 1845 was in de zaal het taalgenootschap Utile Dulci actief dat het Nederlands beoefende. Ook een Franstalige tegenhanger, de Société de littérature française, kortweg de Academie, was er bedrijvig. De Vlaamse ontvoogdingsstrijd zorgde af en toe voor wrijvingen, maar uiteindelijk liep toch iedereen in de pas.

Bij de start van de restauratie in 1986 door Herman Vanmeer in opdracht van erfpachthouder stad Sint-Truiden werd vooral de stabiliteit van de zaal hersteld en teruggegrepen naar de oorspronkelijke uitvoering van de "gradins" en de toneelscène. Voor het zitcomfort werd één rij verwijderd, wat het aantal zitplaatsen op 290 vastlegt, eventueel uitbreidbaar. De moderne lichtarmaturen zijn een ontwerp van Herman Blondeel. Een moderne foyer met technische ruimten werd aan de kant van het kerkveld toegevoegd. 

Momenteel gebeuren in de akoestisch geschikte Academiezaal regelmatig muziekopnames en is een klassiek programma van internationaal niveau kamermuziek, kamerorkest en muziektheater uitgewerkt in het kader van de werking van cultuurcentrum de Bogaard.

Lit.: L. DE CLERCQ, H. VAN MEER mmv J. GYSELINCK, De Academiezaal te Sint-Truiden: een onbekend oeuvre van de Gentse architect Louis Roelandt (1786-1864), in M&L. Monumenten; Landschappen en Archeologie, jg. 15, nr. 5: september 1996; Els DECONINCK, Religieuze bouwheren engageren grote namen, in Sint-Truiden ingekaderd 1830-1914, Tentoonstellingen Sint-Trudofeesten 1998, Sint-Truiden: Sint-Truiden 1300, p. 50-78; Clem VERHEYDEN, De academiezaal, een bloeiend podium voor klassiek en modern, in Sint-Truiden, al eeuwen gaststad voor muziek, woord en beeld, Open Monumentendag Vlaanderen, Sint-Truiden: stadsbestuur, 2012, p.41-45 en 93 (bibliografie)


Lees meer