Engelmanshoven
Engelmanshoven kent men van de neogotische kerk met pastorie, hoog en prominent langs de Luikersteenweg gebouwd. De Sint-Jan-de-Doperkerk oogt somber van buiten maar prachtig van binnen. Het oude dorp en het gehucht Vrijheers liggen noordelijker. In de jaren 1950 ontdekte een opmerkzame archeoloog er een Merovingisch grafveld. Door de pas samengevoegde gemeenteschool wint Engelmanshoven aan belang in deze zuidoosthoek van Sint-Truiden. Engelmanshoven heeft ongeveer 450 inwoners. Daarmee is Engelmanshoven, na Halmaal het kleinste kerkdorp in Sint-Truiden.
De oudste vermelding Engilmundeshoven dateert van ca. 950. Het omschreef een deel van het grafelijk domein Loon en de schepenbank Gelinden. Door ruil kwam abdij Sint-Truiden in bezit van de kerk en was voor tweederde tiendheffer. Hulpparochie in 1843.
De vooral binnenin charmante kerk werd gebouwd in de periode 1905-1908. Ze verving de oudere parochiekerk, een romaans kerkje of herbouwing 1587 door abt Sint-Truiden. in de Sint-Jansstraat. Initieel had men het idee om het bestaande kerkje te vergroten. Het aantal inwoners van de parochie was in de loop van de tweede helft van de 19de eeuw immers sterk gestegen waardoor de bestaande kerk te klein geworden was. Vermoedelijk werd gekozen voor een meer centrale locatie. Dubbelproject: nieuwe pastorij gebouwd naast de kerk. Na de voltooiing van de nieuwe kerk werd het oude kerkje afgebroken, enkel grafsteen rest nog van pastoor J. B. Vossius die oorspronkelijk in het kerkkoor lag en bij afbraak van de kerk verplaatst is en ingemetseld in de kerkhofmuur. De oude pastorij werd verkocht. De Sint-Jan Baptistkerk is ontworpen door architecten H. Martens (1847-1919) en V. Lenertz (1864-1914) in neogotische stijl. Deze architecten bouwden verschillende neogotische kerken in de omgeving.
In Sint-Truiden werkten zij samen eveneens aan de Sint-Martinuskerk in Velm en architect Martens aan de Salvator Mundi kerk in Melveren. Op het moment dat de kerk gebouwd werd stonden er amper woningen langs de Luikersteenweg. Deze locatie werd echter strategisch gekozen omdat ze gelegen was tussen de twee woonkernen van de parochie: Engelsmanshoven en Vrijheers.
Het interieur is volledig bepleisterd en beschilderd met neogotische decoratieve patronen met vruchten en florale motieven. Het houtwerk van de gewelven is gepolychromeerd in neogotische stijl. Op de muur tussen de middenbeuk en het koor fresco (Lou Asperslag 1945): zittende Christus, omringd door kerkstichter Sint-Lambertus, kerkpatroon Johannes de Doper, bejubeld door twee engelen.
Kruisbeeld, eik (16de eeuw). Sint-Petrus, gepolychromeerd, eik (17de eeuw). Sint-Rochus, gepolychromeerd, eik (17de eeuw). Sint-Jan-de-Doper, gepolychromeerd, eik (18de eeuw). Mariabeeld, eik, gekleed (18de eeuw). Polychrome stenen beelden in de zijbeuken: H. Hart van Jezus; Sint-Antonius met Jezuskind; H. Theresa; Onze-Lieve-Vrouw; Sint-Jozef; H. Lucia met zwaard; Onze-LieveVrouw van Banneux. Twee zijaltaren, laat barok (eind 17de eeuw). Twee expositietronen, gemarmerd hout (tweede helft 17de eeuw). Biechtstoel en preekstoel, eik, Luikse Lodewijk XV-stijl (midden 18de eeuw). Reeks van zes kerkbanken, eik (eerste helft 18de eeuw), geplaatst in de transeptarmen. Arduinen doopvont (1752), met messing deksel (20ste eeuw). Retabelaltaar, neogotisch (1908), afkomstig uit de oude kerk.
Het orgel is samengesteld uit verschillende andere orgels. Niet beschermd, maar het pijpwerk is waardevol. Limburgse orgelbouwer Beckers 1931. Momenteel in slechte staat.
De Sint-Jan Baptistkerk is niet zoals de meeste landelijk gelegen parochiekerken gelegen in de dorpskern, maar wel op een ‘strategische’ locatie tussen de twee dorpskernen van de parochie (Engelmanshoven en Vrijheers). Oorspronkelijk lagen de beide dorpskernen verder uit elkaar maar door de aanleg van de steenweg tussen Sint-Truiden en Luik (N3) ontwikkelden beide dorpen zich in de richting van deze nieuwe verbindingsweg. Momenteel is de afstand tussen beide dorpskernen ongeveer 1 km. De bebouwing langs de N3 is gekenmerkt door lintbebouwing. De Sint-Jan Baptistkerk is echter niet omgeven door andere bebouwing. De N3 wordt gekruist door een brede strook open ruimte die de ruimtelijke scheiding vormt tussen de bebouwing van Engelmanshoven en Gelinden. Omdat de Sint-Jan Baptistkerk bijna volledig vrij staat in de open ruimte is ze vanop afstand duidelijk herkenbaar. Er is wel een groot niveauverschil tussen het wegdek en het aangrenzende maaiveld. Zowel ten noorden als ten zuiden van de kerk is er aan beide zijden van de weg een zeer mooi uitzicht naar het reliëfrijke landschap met weilanden, akkers en fruitbomen. Verschillende fietsroutes lopen door het landschap en langs de Sint-Jan Baptistkerk. Omdat deze open ruimte verbinding vanuit visueel-landschappelijk oogpunt één van de meest waardevolle in de gemeente is, is het open houden van het uitzicht naar de open ruimte vanaf N3, prioritair. Bebouwing van de vrije percelen in landelijk woongebied dient op een transparante manier te gebeuren, zodat het karakter van de vrijstaande kerk gehandhaafd blijft en de kernen van Engelmanshoven en Gelinden niet evolueren naar een aaneengesloten lint langs N3. Het gebied wordt opgenomen in het R.U.P., deels voor ordening van de woonbebouwing, deels voor ordening van de landbouwbedrijfsgebouwen (Stad Sint-Truiden, 2006). Tegenover de kerk is de pastorij gelegen, parallel aan de N3. Naast de pastorij, aangebouwd tegen de zijgevel, is de parochiezaal gelegen. De tuin van de pastorij bestond oorspronkelijk waarschijnlijk uit een boomgaard. Nadat de pastorij niet meer bewoond werd door de pastoor werd deze particulier verhuurd. Tegenwoordig is de pastorij herbestemd tot lokale feestzaal. In de voormalige tuin van de pastorij is een petanquepiste aangelegd voor de lokale petanqueclub.
Ph. DE SCHAETZEN en Michel VANDERHOEVEN, Een Merovingisch grafveld te Engelmanshoven. In: Het Oude Land van Loon, 9, 1954, p. 3-23. Ook in: Archeologica Belgica, Brussel: Nationale Dienst voor de opgravingen, 1954 (18) en 1977 (194); Marcel THIJSEN, in Sint-Truiden ingekaderd 1830-1914, Sint-Truiden, 1998, p. 146-147; Rombout NIJSSEN en Theo COUN, Engelmanshoven 1898-1907: een dorp bouwt een nieuwe kerk, Kerkfabriek, 2007.
